Sản xuất thành công máu từ tế bào gốc và tương lai của truyền máu
Hai nhóm nghiên cứu độc lập đã phát triển thành công tế bào hồng cầu và bạch cầu trong PTN. Điều này đã mở ra một tương lai cho máu nhân tạo được sử dụng trong truyền máu. Liệu máu sản xuất trong PTN có thể thay thế máu từ người hiến tặng. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi này.
Các tế bào máu có thể được tạo ra như thế nào?
Các nhóm nghiên cứu khác nhau cho biết họ đã phát triển thành công một phương pháp sản xuất các tế bào máu từ tế bào vạn năng cảm ứng (iPS) người hoặc chuột trong phòng thí nghiệm. Các nghiên cứu này là kết quả của 20 năm làm việc trong lĩnh vực này.
Các tế bào máu được tạo ra như thế nào?
Hai công trình, được công bố đồng thời trên tạp chí Nature nhưng do các nhóm nghiên cứu khác nhau, có những cách tiếp cận khác nhau. Một nghiên cứu do George Daley tại Trường Y Harvard dẫn đầu đã bắt đầu bằng các tế bào người gọi là tế bào vạn năng cảm ứng người.
Cedric Ghevaert, thuộc Trung tâm Máu Cambridge, Đại học Cambridge cho biết: “Thành tựu lớn là có thể chuyển đổi từ tế bào gốc đa năng thành tế bào gốc máu, chưa bao giờ được thực hiện trước đây. “Đó là một câu chuyện lớn và không phủ nhận tác động của nó.”
Nghiên cứu khác do Raphael Lis, trường Y Weill Cornell Medical ở New York dẫn đầu, đã lấy một hướng khác, chuyển các tế bào lấy từ phổi chuột trực tiếp vào tế bào gốc máu. Sau khi được cấy ghép vào chuột, chúng cũng tạo ra toàn bộ các tế bào máu.
Liệu những đột phá này sẽ loại bỏ nhu cầu hiến máu?
Không. Cả hai cách tiếp cận cuối cùng đều tạo ra một tập hợp các loại tế bào máu khác nhau. Điều này, theo Ghevaert, không hữu ích cho việc truyền máu, vì thật vậy trong truyền máu, người ta cần tách hồng cầu riêng biệt. Thay vào đó, nghiên cứu này có liên quan hơn đến những bệnh nhân cần cấy ghép tủy xương, ví dụ những người bị bệnh bạch cầu.
Ghevaert cho biết: “Đây là những gì bạn nhận được khi tiến hành cấy ghép tủy xương – bạn được cho là tế bào gốc của người khác. “Điều đó có những hạn chế bởi vì người đó không bao giờ hoàn toàn phù hợp với bạn, đó là lý do tại sao ghép tủy là một thủ thuật nghiêm trọng. Trong nhiều năm, chúng ta đã đặt ra câu hỏi: “Liệu chúng ta có thể làm cho các tế bào gốc máu từ những thứ khác thuộc về những bệnh nhân cần các tế bào gốc?”, Ông nói thêm. “Nghiên cứu này cho thấy cái nhìn đầu tiên của hy vọng” Tuy nhiên, vẫn còn một số cách để đi. “Họ đã tạo ra đủ để cấy một con chuột, nhưng nếu bạn muốn cấy ghép một con người hoặc thực sự sản xuất một lượng lớn các tế bào máu, bạn sẽ cần nhiều hơn rất nhiều – và do đó, tôi không có nghĩa là thậm chí 10 lần nữa, bạn sẽ cần 1.000, 100.000 tế bào “, Ghevaert nói. “Một trong những vấn đề lớn nhất trong quá trình này là quá trình sản xuất không phải là vấn đề kĩ thuật mà vấn đề giá thành, giá thành tạo ra một đơn vị máu có thể lên tới 1 triệu bảng Anh.” Đối với phương pháp thứ hai, được thực hiện trên chuột, Ghevaert thận trọng hơn. “Tôi đã thấy rất nhiều thứ rất tốt được thực hiện ở chuột mà sau đó không thể tiến hành ở người.”
Có ai cố gắng làm máu để truyền máu không?
Vâng, một số nhà nghiên cứu trên khắp thế giới đang cố gắng sản xuất các thành phần cụ thể của máu, bao gồm Ghevaert, người đã nghiên cứu sử dụng các tế bào gốc đa năng của con người để sản xuất tiểu cầu.
Máu trong phòng thí nghiệm có tốt hơn máu hiến tặng không?
Còn tuỳ. Máu được sử dụng trong truyền máu phải có đúng loại, phù hợp với nhóm máu của người nhận. Đối với hầu hết mọi người, việc truyền máu từ máu hiến sẽ tiếp tục là tiêu chuẩn – máu như vậy rẻ, sẵn có và an toàn.
Nhưng máu được sản xuất trong phòng thí nghiệm có thể có một số lợi ích. Ghevaert nói: “Lợi thế duy nhất của sản xuất tế bào máu trong phòng thí nghiệm là, ví dụ, để sản xuất các tế bào máu tương thích với những bệnh nhân khó truyền máu từ người cho.”
Ghevaert nói, máu sản xuất có thể là một lợi ích ở các nước đang phát triển. “Nếu bạn xem xét các nước có tỷ lệ HIV là 30%, và viêm gan B 60%, việc tìm kiếm máu an toàn là vô cùng khó khăn”, ông nói. “Sản xuất máu ở một quốc gia nơi mà bạn có các bệnh nhiễm virut đặc hữu làm cho lượng máu cung cấp cực kỳ không an toàn, điều này rất có ý nghĩa.”
Liệu tất cả những điều này có nghĩa là chúng ta không cần hiến máu thêm nữa?
Không. Người phát ngôn của NHS Blood and Transplant cho hay: “Sẽ mất một thời gian trước khi nghiên cứu này có thể các tế bào máu được sử dụng để điều trị. Các người hiến máu vẫn là một huyết mạch quan trọng cho bệnh nhân và sẽ vẫn như vậy trong nhiều năm tới.”
